ردپای دیجیتال: هر کلیک یک اثر

در عصر دیجیتال، هر کلیک، جست‌وجو، خرید آنلاین و تعامل در شبکه‌های اجتماعی ردپایی از کاربر بر جای می‌گذارد که به آن ردپای دیجیتال (Digital Footprint) گفته می‌شود. این ردپا به دو شکل فعال (Active) و غیرفعال (Passive) تولید می‌شود.

گسترش استفاده از اینترنت و فناوری‌های هوشمند موجب شده کاربران به‌طور ناآگاهانه حجم عظیمی از داده‌های شخصی خود را در اختیار شرکت‌ها، دولت‌ها و نهادهای تحلیلی قرار دهند. این داده‌ها که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم جمع‌آوری می‌شوند، پایه‌گذار یکی از مهم‌ترین منابع اقتصادی و اطلاعاتی عصر حاضر شده‌اند.

 

ردپای دیجیتال به مجموعه‌ی اطلاعاتی اطلاق می‌شود که کاربران هنگام استفاده از اینترنت، به‌جا می‌گذارند. این ردپا می‌تواند آگاهانه و با مشارکت کاربر باشد (نظیر ارسال پست در شبکه‌های اجتماعی، کامنت‌گذاری، یا پر کردن فرم‌ها)، که به آن ردپای فعال گفته می‌شود. از سوی دیگر، داده‌هایی که بدون اطلاع مستقیم کاربر ثبت می‌شوند (مانند آدرس IP، مدت‌زمان حضور در صفحات، یا کوکی‌ها)، ردپای غیرفعال را تشکیل می‌دهند.

 

تکنولوژی‌های مبتنی بر یادگیری ماشین( Machine Learning Algorithms) در خدمت شرکت‌های فناوری، تبلیغات هدفمند، و حتی سیاست‌گذاری های کلان قرار دارند. داده‌های گردآوری‌شده معمولاً برای تحلیل مصرف کننده، ارزیابی هویتی، طراحی تبلیغات شخصی‌سازی‌شده، تحلیل رفتار مخاطب، پیش‌بینی گرایش‌های سیاسی و حتی ارزیابی‌های اعتباری مالی استفاده می‌شوند.

 

ردپای دیجیتال گرچه منبعی غنی برای شخصی‌سازی خدمات است، اما هم‌زمان  نگرانی‌های زیادی در زمینه‌ی نقض حریم خصوصی، نظارت دائمی، و شکل‌گیری هویت دیجیتال و سوء استفاده از آن ایجاد می‌کند.

 

در پژوهش های اخیر نشان داده شده است که بسیاری از کاربران نسبت به میزان داده‌ای که منتشر می‌کنند آگاهی ندارند و در برابر سوء‌استفاده از آن آسیب‌پذیرند.

 

با توجه به پیامدهای گسترده، آموزش و ترویج سواد دیجیتال (Digital Literacy) به‌عنوان راهکاری اساسی برای افزایش آگاهی کاربران از ردپای دیجیتال مطرح شده است. به‌ویژه نسل‌های جوان‌تر باید با پیامدهای درازمدت تولید داده‌های دیجیتال خود آشنا شوند.