فیک نیوزها(Fake News)؟!

 

افراد جامعه هر روز با بمباران خبری در فضای مجازی مواجه هستند و این در حالی است که بسیاری از اخباری که آن‌ها را به راحتی باور می‌کنند، جعلی است!

پیش‌تر یک راه ساده برای برای سنجش صحت اخبار، مراجعه به نسخۀ کاغذی یا آنلاین رسانه‌های معتبر بود. یعنی وقتی مردم در جامعه خبری را می‌شنیدند برای اطمینان از آنچه منتشر شده به فلان خبرگزاری یا روزنامه مکتوب مراجعه می‌کردند، اما حالا دیگر تولیدکننده و مصرف کننده‌های خبر اغلب در شبکه‌های اجتماعی هستند و کسی حوصله نمی‌کند به اینگونه رسانه‌ها مراجعه کند و صحت آن را بررسی کند.

مضاف بر اینکه در برخی موارد رسانه‌های رسمی هم خود مصرف کننده خوراک خبریی هستند که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تولید شده‌است!

در چنین شرایطی روزنامه نگاران، مدیران، مصرف کننده‌های خبر، مردم عادی و خلاصه همه ما ممکن است به‌راحتی تحت تأثیر اخبار جعلی قرار بگیریم و نه تنها در ایران، بلکه در سراسر دنیا هم راهی دقیق و کاملاً قابل اعتماد برای این نوع اخبار کشف نشده‌است.

 

خوب برای ما، بد برای دشمن

خبر امروز گلوله‌ای است که خشاب سلاح جنگ رسانه‌ای کشورها را پرکرده است. این روزها کشورها پیش از آنکه باهم بجنگند در «جغرافیای رسانه» و «جنگ روایت‌ها» باهم می‌جنگند. بسیاری از تحلیل‌گران نظامی و سیاسی معتقدند اصلی‌ترین جنگ آمریکا در عراق،‌ جنگ «ابزار قدرت رسانه» است. تاکتیک «خبر خوب برای ما و خبر بد برای دشمن» این روزها از پرکاربردترین قاعده‌های جنگ رسانه‌ای است که غرب استفاده می‌کند.

حالا در این جنگ تن‌به‌تن و نامرئی، چنین تفکر رسانه‌ای با خوانندگان و شنوندگان خبر، امن‌وامان کجاست و باید چه کرد؟ «سواد رسانه‌ای» و «شناخت خبری از خود» بهترین قاعده‌ای است که می‌توان بکار برد. باید آگاهانه خبر بخوانیم و فن‌های مراقبت از خود در برابر اخبار بد، شامل اخبار منفی واقعی، اخبار جعلی یا به‌اصطلاح فیک و شایعات را بلد باشیم.

اما باوجود همۀ این نکات منفی با روش‌های ساده زیر می‌توانید تا حدود بسیاری از خطا‌های خود برای دریافت اخبار بکاهید و اخبار سالم را دریافت کنید

 

نکته اول: منبع مطالب را چک کنید

مطمئن شوید که می‌دانید خبری که می‌خوانید از کجا آمده است، تلاش کنید خبر‌های خودتان را از منابع رسمی خبری که به اصول حرفه‌ای پای بند و با سابقه هستند دریافت کنید.

 

نکته دوم: خبر را کامل بخوانید

به خواندن تیتر خبر اکتفا نکنید و مطالب خبری را کامل بخوانید. برخی رسانه‌ها ترفند‌هایی برای جلب توجه و اعتماد شما در تیتر دارند.

اگر مطالب لینک خارجی دارند به منبع اصلی بروید و ببینید آیا اطلاعات گفته شده درست است یا غلط. همچنین منابع تمام جملات متن را چک کنید. اطلاعات اشاره شده باید از جایی آمده باشند. آیا اطلاعات گفته شده قابل اعتماد هستند؟

فراموش نکنید که به تاریخ انتشار مطالب نگاه کنید. در رسانه‌های اجتماعی برای برخی عادی است که مطالب و اخبار قدیمی را دوباره به اشتراک بگذارند.

 

نکته سوم: نویسنده را بررسی کنید

از خودتان بپرسید که متن را چه کسی نوشته است. آقا یا خانم نویسنده آیا گزارش‌ها و مطالب دیگری هم نوشته است؟

در رسانه‌های رسمی روزنامه نگاران مسئولیت صحت مطالب خود را بر عهده می‌گیرد. یک ایده خوب این است که در صورت امکان در خصوص صحت مطالب بازنشر شده از آن‌ها یا محل فعالیتشان سوال شود.

 

نکته چهارم: از گوگل بپرسید

برای کشف صحت خبر می‌توانید از موتور‌های جستجو نظیر گوگل بهره ببرید. این راه تمام اخبار مربوط به جستجوی شما و همچنین موارد مشابه را به سرعت در اختیارتان قرار می‌دهد.

 

نکته پنجم: آیا آمار ارائه شده صحیح هستند؟

به مجموعه داده‌ها نگاه کنید. تاریخ و چارچوب زمانی مطالب را بررسی کنید. داده‌های ناقص می‌توانند اطلاعات مهم را پنهان کنند.

 

نکته ششم: از حباب بیرون بیا

سعی کنید نظرات افراد و گروه‌های مختلف را بخوانید و بشنوید تا ذهنتان محدود به یک دیدگاه خاص نشود و شما را تبدیل به یک فرد متعصب و کم طاقت نکند.

همیشه از خودتان بپرسید که آیا این اطلاعات توسط کسی که نظرات مشابهی با شما دارد، منتشر شده است و آیا آن‌ها هم همین نظر را دارند؟

 

نکته هفتم: به متخصصان مراجعه کنید

در حال حاضر سایت‌های راستی آزمای زیادی در جهان وجود دارند، ولی متاسفانه تعداد این سایت‌ها در ایران بسیار کم است. البته آن‌ها نمی‌توانند همه اطلاعات را ببینند و بررسی کنند، ولی معمولا موضوعات مهم و فراگیر را بررسی می‌کنند.